z

Bożonarodzeniowe tradycje Suwalszczyzny – opowieść o gustach, tradycji i rodzinnym ciepłeSpędzanie Bożego Narodzenia na Suwalszczyźnie to coś więcej niż zwykły wypoczynek. To możliwość zanużenia się w autentycznych tradycjach, które przetrwały tutaj przez wieki i do dziś kształtują świąteczną atmosferę. Naszego regionu. Jeśli zastanawiasz się, dlaczego warto wybrać właśnie nasze tereny na święta, wyjaśniamy to jasno: tutaj tradycja żyje, a nie tylko leży w książkach historycznych. Przygotowaliśmy dla Ciebie przewodnik po świątecznych zwyczajach Suwalszczyzny, które możesz doświadczyć, siedząc w naszym hotelu lub odkrywając je w terenie.

Historia i korzenie tradycji – czemu to działa do dzisiaj?

Tradycje bożonarodzeniowe Suwalszczyzny nie pojawiły się z dnia na dzień. Sięgają one czasów, kiedy ten region stanowił skrzyżowanie kultur: polskiej, litewskiej, białoruskiej i ruskiej. Każda z tych kultur wniosła coś swojego do lokalnych zwyczajów, tworząc unikalny, hybrydowy obraz świąt, który wyróżnia Suwalszczyzną spośród innych części Polski. Najciekawsze jest to, że wiele z tych tradycji opiera się na głębokich przesądach i wierzeniach ludowych. Przed laty, na Suwalszczyźnie Wigilia traktowana była jako dzień, kiedy świat żywych styka się ze światem zmarłych. Dlatego każdy zwyczaj miał swoją funkcję – nie było tu miejsca na przypadkowe gesty. Wszystko co robiło się w ten wieczór, miało wpływ na cały następny rok. Po prostu – musisz działać mądrze, bo konsekwencje będą długoterminowe.

Przygotowania do świąt – adwent i post na Suwalszczyźnie

Zanim przychodzi Wigilia, przychodzi adwent. Tutaj sprawę traktuje się poważnie. W tradycyjnych домах na Suwalszczyźnie przez 40 dni obowiązywał ścisły post: w piątki nie jedzono nawet nabiału, a mięso było poza dyskusją. Niektórzy gospodarze dodatkowo unikali wszelkich prac polowych – wierzyli, że zaoranie ziemi w adwencie przyniesie chorób przez trzy kolejne lata. Dziś może brzmieć to przesądnie, ale pokazuje, jak poważnie podchodzono do tego okresu. Na Suwalszczyźnie popularne były też poranki rorat – nabożeństwa odprawiane przed świtem. Wierni schodzili się do kościołów w ciemności, trzymając w rękach zapalane świece (roratki), które oświetlały drogę. To było wspólne czekanie, modlitwa, przygotowanie się na przyjście Zbawcy. Tradycja ta przetrwała i do dzisiaj w wielu kościołach regionu odprawiane są roraty, jeśli chciałbyś to doświadczyć osobiście.

Przystrojenia domu – zamiast choinki… snop zboża

Tutaj czeka na Ciebie pierwszy szok dla osób przyzwyczajonych do standardowych bożonarodzeniowych dekoracji. Na Suwalszczyźnie, zwłaszcza w czasach przeszłych, zamiast choinki stawiano w rogu izby snop zboża zwany diduchem, didem, hostem albo hościkiem. To nie było ornamentalne – to była oferta dla duchów przodków. Z czasem tradycja ewoluowała i do hosta dołączała się choinka. Ale nawet dziś w wielu domach obie dekoracje współistnieją. Choinkę ozdabiano bardzo symbolicznie: łańcuchami (symbol węża), jabłkami (symbol kuszenia) i gwiazdą (symbol gwiazdy betlejemskiej). Na sufitach wisiały pająki zrobione ze słomy i bibuły – symbole płodności i zdrowia. Specyfika? Dom przykrywano wewnątrz sianem – nie pod obrusem stołu, ale wszędzie: na półkach, szafach, siedzeniach. Siano symbolizowało płodność, zdrowość i urodzaj. To była nie estetyka, ale pragmatyzm: siano to była dar dla zwierząt w stodole, jeśli tylko zachowało się do końca wigilii.

Wigilijna wieczerza – tutaj się nie żartuje

Kolacja wigilijna na Suwalszczyźnie to nie jest posiłek, to jest sakrament. Przed laty wszyscy zasiadali do stołu dopiero gdy pojawiła się pierwsza gwiazdka na niebie. Obecni byli wszyscy bliscy: rodzice, dzieci, dziadkowie. Jedzenie trwało powoli, w milczeniu, z namaszczeniem. Pierwsza rzecz, którą robiono? Dzielono się opłatkiem – symbolem zgody, miłości i pojednania. To nie była formalność. Opłatek reprezentował Ciało Chrystusa, ale na praktycznym poziomie oznaczał to jedno: łamiesz się z kimś opłatkiem, znaczy że jesteś gotów przebaczać i zaczynać na nowo. Po łamaniu opłatka składało się sobie życzenia – „Bodaj byśmy za rok doczekali". Potrawy wigilijne musiały być postne. Najstarsza i najbardziej tradycyjna z nich? Kisiel owsiany – robiono z rozbitego owsa, namoczonego, zakwaszonego i gotowanego na wolnym ogniu. Smakuje… dziwnie, gorzkawo. Ale dodając słodki mak – nabiera innych walorów i stawał się prawie pociągający. Kolejnego dnia, w Boże Narodzenie, taki kisiel jedzono podsmażony ze skwarkami. Do tego podawano:

śledzie solone z beczki (przygotowywane przez gospodynie)
rybę z jeziora – taką jaką się złowiło (okoń, płotkę, smażoną na gorąco)
kartofle w „mundurkach" gotowane w kwasie kapustowym
grzyby (prawdziwki, podgrzybki) z cebulką i oliwą
kapustę z grzybami i oliwą
groch z kapustą
mąkę zmieloną w makutrze
łazanki z makiem
kartoflane kluseczki ze słodkim makiem
kompot z suszonych owoców – jabłek, gruszek, śliwek

Liczba potraw? Musiało być 12 albo 7, ale nigdy parzysta – bo parzysta liczba oznaczała, że przy stole siedzą żywi i umarli razem. Każda potrawa pochodziła z czegoś innego: „pola, ogrodu, lasu, sadu i wody". To było uszanowanie całej natury w jednym posiłku.

Specjały suwalskie na Wigilię – współczesna tradycja

Dzisiaj hotele i restauracje w Suwałkach przygotowują specjalne dania, które łączą tradycję ze współczesnością. To warte spróbowania:

Szczupak faszerowany – to danie sztandarowe. Szczupaka (ważącego 1,2-1,6 kg) ochraniania, nacina się pod głową i ściąga skórę w całości. Filetuje się mięso, dodaje marchewkę i farsz rybny, a potem ostrożnie wypychana skórę z głową powstałym nadzieniem. Gotuje się w gazecie i serwuje całą rybę pokrojoną w talaki. To klasyka, która wciąż robią wrażenie.

Kutia – tradycyjna potrawa ukraińska, białoruska, litewska. Przygotowuje się ją z kaszy pęczak (lub pszenicy), mielonego maku (co najmniej trzy razy mielone, nie z puszki!), bakalii (rodzynków sparzonych wrzątkiem, moreli, orzechów włoskich, laskowych, migdałów). Dodaje się naturalny suwalski miód i szczyptę cynamonu. Całość dokładnie się mieszą. To deser wigilijny, który robi furore.

Karp smażony soute – rybę marynuje się w soli, pieprzu cytrynowym i cukrze, potem smażą. Podaje się z pieczonymi warzywami korzeniowymi, biszkoptem z buraczków, kompresowaną cukinia i puree z jabłek. Do tego czerwone buraczki z goździkami, anyżem, kardamonem i żurawiną.

Pstrąg w migdałach z pieca – ze względu na rzekę Czarną Hańczę i jezioro Hańczę, pstrąg to wciąż delikatesa na Suwalszczyźnie. Rybę naciera się naturalnymi przyprawami (solą i pieprzem), wkłada do pieca, a na pięć minut przed końcem posypuje się wyprażonymi płatkami migdałowymi.

Pasterka – wieczorna liturgia, która zmienia się w doświadczenie wspólnotowe

Jeśli myślisz, że Wigilia kończy się kolacją, to przegapiasz coś ważnego. Po posiłku wiele osób rusza na pasterkę – mszę świętą odprawianą o północy z 24 na 25 grudnia. To nie jest zwykła msza. To jest rytuał, który przetrwał ponad 1500 lat. Historia pastorki? Sięga IV wieku, kiedy w Rzymie wybudowano Bazylikę Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore) z żłóbkiem i szopką. Od tamtego czasu, o północy odprawia się tę specjalną mszę. Każda z trzech mszy bożonarodzeniowych miała inną symbolikę: nocna – dla pasterzy, poranna – dla aniołów, a dzienna – dla mędrców ze Wschodu. Na Suwalszczyźnie pasterka to również chwila kolędowania. Ludzie śpiewają kolędy w kościołach przy żłóbkach i szopkach. Tradycja mówi, że pasterkę często rozpoczynają ostatnie w tym roku dźwięki ligawki – tradycyjnego instrumentu. To jest naładowane emocjami doświadczenie – wspólnota, modlitwa, śpiew, wśród innych ludzi, którzy wszyscy czekają na to samo: narodziny Dzieciątka.

Po powrocie z pasterki – tradycje domowe i wróżby

Po powrocie z kościoła wielu gospodarzy wyświęcało kropidłem (zrobionym z hosta) obejścia i gospodarstwa. Otulano słomą drzewa, a nawet „budzono" je do życia – rozmawiano z nimi. Obsypywano także ziarnem owsem pola. To było przekonanie, że Bóg wymaga poświęcenia całego gospodarstwa, nie tylko domu. Były też wróżby – bo Wigilia to czasem czas magii i niezwykłości. Mężczyźni wyciągali spod obrusa stołu ździebła słomy – z ich rozmiaru i koloru wróżono na przyszłość. Panienki rzucały grochem o sufity i ścianę, liczą, ile ziaren się ukleiło – liczba określała pracę i powiodło. Czasem brało się łyżkę i uderzało nią o płot, nasłuchując – z której strony zaszczeka pies, tam miał przyjść kawaler. Dziś to może brzmieć jak zabawa, ale dla wielu to była pierwsza forma karty nauczenia o przyszłości.

Kolędowanie – śpiewanie i błogosławieństwo

Kolędy na Suwalszczyźnie to nie są zwykłe piosenki religijne. To są historie, które przechodzą z pokolenia na pokolenie. Były specjalne kolędy dla kawalerów, dla dziewcząt, dla biednych. Najmłodsi kolędnicy zwani „szczodrakami" chodzili od domu do domu, śpiewając i zbierając smakołyki. Jedna z bardziej znanych kolęd śpiewanych na Suwalszczyźnie to „Cieszmy się i pod niebiosy" – znana w całej Polsce, ale tutaj ma swoją specjalną wersję. To pieśń radości, zapraszająca do wspólnego świętowania narodzin Jezusa.

Boże Narodzenie – trzy dni świętowania

Pierwszy dzień Bożego Narodzenia to – oczywiście – Narodzenie Pańskie. Drugi dzień? Święty Szczepan, a trzeci? To już zależy od tradycji. W tradycji katolickie drugi dzień poświęcony jest Świętemu Szczepanowi. W prawosławiu obchody trwają trzy pełne dni, z Bożymi Liturgiami każdego dnia. Co się dzieje na Suwalszczyźnie? Pierwszy dzień ma charakter rodzinny – zostajemy w domu, spędzamy czas z bliskimi. Drugi dzień? To już czas na spotkania ze znajomymi, dla tradycyjnych wyjść do kościoła i wspólnych uczty.

Atmosfera miasta – Jarmarki i Wigilia Miejska

Jeśli będziesz w Suwałkach w okresie przedświątecznym, czeka Cię Jarmark Świąteczny i Wigilia Miejska. To są eventy, które gromadzą całą wspólnotę. Na jarmarku znajdujesz rękodzieło, tradycyjne świąteczne upominki i specjały kulinarne. Wigilia Miejska? To spotkanie w hali, gdzie wszyscy dzielą się opłatkiem, składają życzenia, słuchają kolęd i jedzą razem wigilijne potrawy. To jest dobrze – możliwość poczuć wspólnotę, które Suwałkami żyje w świąteczny czas.

Czemu warto przyjechać do nas na święta?

Po co jechać na Suwalszczyzną na święta, zamiast siedzieć w domu? Bo tutaj tradycja żyje, a nie tylko jest wspominana. Możesz doświadczyć autentyczności – kolęd śpiewanych żywo, potraw przygotowywanych według starych recept, atmosfery, która powstała z wieków tradycji. Nasz hotel daje Ci możliwość, aby doświadczyć tego wszystkiego z komfortem. Możesz iść na pasterkę do pobliskiego kościoła, wrócić do nas na ciepły napój, podzielić się opłatkiem z rodziną i znajomymi, a potem zasnąć w ciepłym łóżku, mając możliwość oglądać przez okno śnieg na ulicach Suwałk. Jeśli będziesz chciał poznać okolicę, jezioro Hańczę albo Czarną Hańczę, to wszystko czeka na Ciebie w odległości zaledwie kilku kilometrów. Suwalszczyzna w okresie Bożego Narodzenia to nie jest turystyka w klasycznym rozumieniu. To jest rodzinna, ciepła, głęboką tradycję czekająca, by ją z Tobą podzielić. Rezerwuj nocleg u nas już teraz. Święta będą wyjątkowe